«Քաղաքականության մեջ ես մեծ տեղ եմ տալիս ազնվությանը»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է ՀՀ Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար ԱՐԹՈՒՐ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԸ:

-Ձեր կարծիքով` ուկրաինական իրադարձությունները Հայաստանի հասարակական, քաղաքական, տնտեսական կյանքի վրա ի՞նչ ազդեցություն կունենան, հաշվի առնելով հետագա զարգացումները:
-Այսօր հայաստանյան մամուլը հեղեղված է ուկրաինական իրադարձությունների վերլուծություններով: Դա բնական է, որովհետև մենք երկար ժամանակ ապրել ենք միասնական քաղաքական ու տնտեսական տարածքի մեջ: Փաստ է, որ ՈՒկրաինայում տեղի ունեցողը Հայաստանում որոշակի ազդեցություն ունի, առաջին դրսևորումը հենց այդ վերլուծություններն են, որ պայմանավորված են հեղինակների տեսակետներով, այլ խնդիր է, թե ինչքանով են հիմնավոր և ինչ ակունքից են հնչում:
-Եթե Արևմուտքը, հատկապես Ղրիմի հանրաքվեից հետո, որոշի պատժամիջոցներ կիրառել Ռուսաստանի նկատմամբ, Հայաստանի վրա ինչպե՞ս կանդրադառնան:
-Նախ պետք է պարզել, թե ինչ պատժամիջոցներ կարող են սահմանվել: Ես ամեն օր հետևում եմ օնլայն տեղեկատվությանը, գնահատականները շատ իրարամերժ են, միակ եզրահանգումը` պետք է գտնել դիվանագիտական, խաղաղ, փոխընդունելի փոխզիջում: Դա է կարևորը և Արևմուտքի համար, և Ռուսաստանի: Հայաստանը Ռուսաստանի ռազմավարական դաշնակիցն է և շարունակում է իր քաղաքական համագործակցությունը ԵՄ-ի հետ, մենք չէ, որ պետք է դառնանք դատավոր այդ հարաբերություններում: Մենք կողմնակից ենք փոխընդունելի լուծումների տարբերակին:
-Համեմատելի կլինե՞ն այդ պատժամիջոցները Իրանի նկատմամբ սահմանված արգելքների հետ:
-Երբ գործում էին պատժամիջոցներ Իրանի նկատմամբ, մեր դիրքորոշումը շատ պարզ էր` միջուկային խնդրին պետք է խաղաղ լուծում գտնվի: Պատժամիջոցները միշտ էլ հարաբերություններում լարում են բերում: Իրանը մեր հարևանն է, և մենք միանշանակ ողջունում ենք պատժամիջոցների կասեցումն Իրանի նկատմամբ: Երբ Արևմուտքը` ԵՄ-ն և ԱՄՆ-ը, պատժամիջոցներ էր կիրառում Իրանի նկատմամբ, մեր դիրքորոշումը շատ հստակ էր, որը և՛ Իրանն էր ընդունում, և՛ Արևմուտքը` ելնելով մեր աշխարհաքաղաքական իրավիճակից ու տարբեր բևեռների հետ մեր հարաբերություններից: Հիմա էլ մենք դատավոր չենք, մենք անկեղծորեն ցանկանում ենք իրավիճակի խաղաղ ճանապարհով լիցքաթափում: Մենք համադրման քաղաքականություն պիտի վարենք` ելնելով մեր ազգային անվտանգության գերակայություններից` հասկանալով, որ փոքր երկիր ենք, տարածաշրջանը բարդ է, մենք լրջագույն խնդիրներ ունենք և մեր քաղաքականությունը պիտի կառուցենք բոլոր խնդիրների հաշվառումով և համադրումով: Այդ առումով կարևոր էր ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի ելույթը Դուբլինում, որտեղ նա ներկայացրեց Հայաստանի դիրքորոշումները, այդ թվում` ուկրաինական իրադարձությունների վերաբերյալ:
-ՈՒկրաինան գնում է դեպի ԵՄ, որ նշանակում է` Մաքսային միության ճանապարհը փակվում է: Մաքսային միության ձևաչափի, կառուցվածքի, գաղափարախոսության փոփոխություններն անխուսափելի են: Արդյո՞ք Հայաստանը չպետք է հապաղի ՄՄ-ին անդամակցության գործընթացում` մինչև այդ փոփոխություններն ավարտվեն:
-Որևէ միություն ավելի ուժեղ է, եթե անդամները շատ են` տնտեսական ներուժը մեծ է, ավելի շատ բնակչություն է ընդգրկում, բնականաբար, եթե Ուկրաինան ընդգրկվեր, ՄՄ-ն ավելի ազդեցիկ միավոր կլիներ, ավելի մեծ շուկա կունենար, բայց ասել, թե Ուկրաինայի չանդամակցումը կազդի ՄՄ-ի հետագա ընթացքի վրա, ճիշտ չէ: Այդ միությունն արդեն երեք երկրներով գործում է և Հայաստանը չորրորդ երկիրն է, որ առաջիկայում կդառնա ՄՄ անդամ, կա ստորագրված փաստաթուղթ` ճանապարհային քարտեզը, բազմաթիվ աշխատանքային խմբեր են ձևավորվել կառավարությունում և արդյունավետ աշխատում են: Մենք այսօր որոշակի հանգրվանի ենք մոտեցել, և ես ճիշտ չեմ համարում դադար վերցնելը: ՄՄ-ին անդամակցությանը զուգընթաց Հայաստանում տեղի ունեցավ կարևոր քաղաքական իրադարձություն` ԱԽ վերջին նիստում հավանություն ստացավ Հայաստան-ԵՄ համագործակցության 2014-2015 թթ. ծրագիրը, որը բարեփոխումներ է նախատեսում 160 ուղղություններով: Դա ԵՄ փորձագետների հետ համատեղ մշակված փաստաթուղթ է:
-Այսինքն` Հայաստանը կարող է կամրջի դե՞ր ստանձնել ՄՄ-ի և ԵՄ- ի միջև:
-Հայաստանը շատ հետաքրքիր իրավիճակում է։ Տեսեք, Վրաստանը, Մոլդովան, ՈՒկրաինան գնում են ԵՄ-ի հետ ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման, Բելառուսը, Ադրբեջանը որևէ գործնական օրակարգ չունեն ԵՄ-ի հետ. Բելառուսի հետ բավականին լարված հարաբերություններ են, Ադրբեջանում բարեփոխումների վիճակը եվրոպական օրակարգի մասով շատ տխուր է, և այստեղ Հայաստանն ունի շատ շահեկան դիրք` մենք Արևելյան գործընկերության մեջ միակ երկիրն ենք, որ անդամակցում ենք ՄՄ-ին, միևնույն ժամանակ քաղաքական առաջնահերթություն ենք հռչակել ԵՄ-ի հետ մեր համագործակցության խորացումը: Դա նշանակում է, որ խելամիտ քաղաքականության պարագայում մենք մի օր կարող ենք դառնալ պատուհան ՄՄ-ի և ԵՄ-ի երկրների միջև, որովհետև ՄՄ անդամ մյուս երկրների` Ղազախստանի, Բելառուսի, հաշվի առնելով վերջին դեպքերը` նաև Ռուսաստանի, համեմատությամբ մենք մնում ենք ԵՄ-ի համար տոլերանտ երկիր, և մենք պիտի կարողանանք դա օգտագործել: Որպես մարդ, որ միաժամանակ գլխավորում է և ՀԱՊԿ-ի, և ԵՄ-ի, և ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության միջգերատեսչական հանձնաժողովները, ես կարծում եմ, որ մեր կարգավիճակը պիտի ընկալելի դարձնենք մեր գործընկերների համար:
-Վերաբերմունքի փոփոխություն չե՞ք նկատել Հայաստանի նկատմամբ:
-Վերաբերմունքի փոփոխություն կարող է լինել, և դա բնական է, որովհետև Հայաստանը հռչակեց ՄՄ-ին անդամակցության քաղաքական կուրս: Եվրոպական շատ երկրներ կցանկանային, որ Հայաստանն այլ կուրս վարեր որպես Արևելյան գործընկերության անդամ երկիր: Դրանք ժամանակի ընթացքում լուծվող խնդիրներ են, և լուծման կարևոր տարբերակներից մեկն էլ ՀՀ-ԵՄ նոր օրակարգի ձևավորումն էր: Հայաստանի այդ մոտեցումը շատ լավ են ընդունել մեր եվրոպացի գործընկերները, և մենք պետք է օգտագործենք այդ հնարավորությունը: Քաղաքականության մեջ ես շատ մեծ տեղ եմ տալիս ազնվությանը գործընկերների հետ. նրանց պետք է փաստարկված ներկայացնես քո քայլերի պատճառները: Երեք միլիոն հայ կա Ռուսաստանում և ՄՄ մյուս երկրներում, ի՞նչ վիճակում նրանք կարող էին հայտնվել, մեր տնտեսական ռեսուրսն ինտեգրված է հիմնականում ռուսական շուկայում: Մենք պետք է տնտեսապես աշխատենք այս դաշինքում, ռազմական անվտանգությունը ապահովենք ՀԱՊԿ-ում, բարեփոխումների առումով լինենք եվրոպական արժեհամակարգում:
-Հայաստանը կարող է պատուհան դառնալ, բայց եթե որոշ ժամանակից ՈՒկրաինան ու Վրաստանն անդամակցեն ՆԱՏՕ-ին, չե՞ք կարծում, որ ինչ-որ պահի, իր աշխարհաքաղաքական ընտրության թելադրանքով, Վրաստանը կարող է ճանապարհները փակել կամ գազատարը: Կրկնում եմ` ոչ թե մեր դեմ գործելով, այլ ղեկավարվելով գլոբալ շահերով:
-Չեմ կարծում: «Եթե` «ապա»-ներով ղեկավարվելը ճիշտ չեմ համարում: Ինչո՞ւ պետք է Վրաստանը փակի Հայաստանի ճանապարհները կամ գազատարը, եթե մենք բարեկամ երկրներ ենք, մեծ սփյուռք ունենք Վրաստանում, նորմալ գործընկերային հարաբերություններ կան: Անվտանգության խորհրդում մենք տարբեր սցենարների մշակումներ ունենք` ռազմական, քաղաքական, տարածաշրջանային: Դրանք միջգերատեսչական համակարգման շրջանակներում մշակված փաստաթղթեր են` և բաց, և փակ, և գաղտնի, և հույժ գաղտնի, քննարկումների, հաշվարկների ճանապարհ են անցել, վավերացված են ու իրավական ուժ ունեն: Ես նման վտանգ կամ իրադարձությունների նման զարգացում չեմ տեսնում, բոլոր դեպքերում, ընդունում եմ, որ ամեն զարգացման պատրաստ պետք է լինենք:
-ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում ուկրաինական իրադարձությունների պատճառով որևէ փոփոխություն հնարավո՞ր է:
-ՄԽ-ն պրոֆեսիոնալ կառույց է, որ զբաղվում է ղարաբաղյան հարցով, և որևէ փոփոխություն, կարծում եմ, չի լինի: Բոլոր դեպքերում աշխարհն այսօր գնում է ազգերի ինքնորոշման իրավունքի գերակայության հռչակման ճանապարհով: Այսօր Վենետիկում հանրաքվե է, առաջիկայում նշանակված է շոտլանդական հանրաքվեն, բասկերն ուզում են գնալ ինքնորոշման, այսինքն` ինքնորոշման իրավունքն առաջնային մանդատ է ստանում: Ղարաբաղը անկախ պետության բոլոր բնորոշ ատրիբուտներով ապրում է տևական ժամանակ, այս տարիներին հազարավոր պաշտոնյաներ են եղել Ղարաբաղում, տեսել, համոզվել, որ գործ ունենք դեյուրե և դեֆակտո կայացած պետական միավորի հետ:
-Ձեր կարծիքով` խորհրդարանական ոչիշխանական ուժերի քննարկումների առանցքում ի՞նչն է` իշխանափոխությա՞ն, համակարգային փոփոխությունների՞ խնդիրը, կառավարությա՞ն հրաժարականի, նախագահի՞:
-Ես դժվարանում եմ ասել, ինձ համար կա իշխանություն և կա ընդդիմություն: Ողջ աշխարհում քաղաքական դաշտը բաժանվում է իշխանության և ընդդիմության, «ոչիշխանական» եզրույթը բովանդակային պարզաբանման կարիք ունի: Դա թերևս շրջանառության մեջ է դրվել, որովհետև քառյակի որոշ ուժեր նաև իշխանական ռեսուրսներ ունեն և խորհրդարանում, և գործադիր իշխանության տարբեր օղակներում: Ի՞նչ են իրենք ուզում, դժվարանում եմ պատասխանել, որովհետև հստակ չէ. իշխանափոխությո՞ւն են պահանջում, դա մի խնդիր է, պահանջում են կառավարության հրաժարակա՞ն, մեկ այլ խնդիր է: Կառավարության հրաժարականը և՛ քաղաքական ուժը կարող է պահանջել, և՛ հասարակական կազմակերպությունը, քաղաքացիական նախաձեռնությունը: Կառավարությունը հնարավոր չէ դիտարկել իշխանությունից դուրս, դա գործադիր իշխանությունն է, եթե համակարգային փոփոխություն են պահանջում, դատական իշխանությանն ինչպե՞ս են վերաբերվում, օրենսդիրին ինչպե՞ս, նախագահին ինչպե՞ս, որն իշխանության բոլոր թևերի բնականոն գործունեության ապահովման երաշխավորն է: Այս հարցադրումները պատասխաններ չեն ստանում: Ես կարծում եմ` ԲՀԿ-ն փորձում է բարձրացնել կառավարության հրաժարականի հարց, ՀԱԿ-ը` նախագահի, ՀՅԴ-ն խոսում է հավաքական իշխանափոխությունից: Հստակեցումների կարիք կա որևէ գնահատական տալու համար: Որպես քաղաքական գործիչ` նրանց հանդիպումներին վերաբերվում եմ ըմբռնումով և հասկանում եմ, որ փորձում են ինչ-որ հարցերի շուրջ հանրագումարի գալ: Ավելի հստակ պատասխան հնարավոր է տալ, երբ քառյակն ընդհանուր օրակարգով հանդես կգա:
-Տարօրինակ չէ՞, որ ԱԽ անդամը պահանջում է կառավարության հրաժարականը: Որևէ երկրում նման նախադեպ կա՞, ԱԽ կանոնադրությամբ դա ընկալելի՞ է:
-Ես ձեռնպահ կմնամ այդ հարցին պատասխանելուց: Դա բարդ հարց է, կան երկրներ, որտեղ խորհրդարանական ուժերն էլ են ԱԽ անդամ, այդ թվում` ընդդիմադիր, այդ պատճառով էլ ձեռնպահ եմ մնում հարցին պատասխանելուց: Մեր երկրում ԱԽ-ն իր գործառույթները կատարում է անկախ ամեն ինչից:
-ՌԴ-ի միգրացիոն օրենսդրության հետ կապված խնդիրը ինչպե՞ս է լուծվում:
-Աշխատանքային խումբ է ստեղծվել, խնդրի շուրջ փոխըմբռնում կա: Մենք ուզում ենք կնքել միջպետական համաձայնագիր: ՌԴ միգրացիոն ծառայության, ԱԽ-ի, ԱԳՆ-ի հետ հանդիպումներում տեսնում ենք, որ դրական վերաբերմունք կա մեր հայրենակիցների նկատմամբ, տեղեկատվական մեծ պորտալ է ստեղծվել, որտեղից մեկնողները կարող են պարզել` խնդիրներ ունե՞ն, թե՞ ոչ:
-Չե՞ք կարծում, որ ոչիշխանական ուժերի նախաձեռնած ամբողջ գործընթացը ոչ թե կոնկրետ արդյունքի է ուղղված, այլ նպատակը բուն գործընթացն է, հերթական ընտրություններում հաղթաթուղթ ունենալը, որ իրենք այնքան ջանքեր գործադրեցին, բայց իշխանության պատին բախվեցին:
-Չեմ բացառում, որ իրոք գործընթաց է: Ենթադրություններ անել չեմ ուզում, իսկ եզրակացությունների համար պետք են հստակ փաստեր ու գործողություններ: Մենք չենք տեսնում որևէ հստակություն, կան քննարկումներ: Որպես նաև կուսակցական գործիչ, ինքս բազմաթիվ նման քննարկումներ եմ կազմակերպել և մասնակցել: Պարզ է, որ ՀՀ վարչապետին նշանակում է ՀՀԿ-ն համաձայն ստորագրված կոալիցիոն հուշագրի: ՕԵԿ-ը որպես կոալիցիոն գործընկեր իր հանձնառությունների տերն է` իր սակավ քաղաքական ներկայությամբ, բայց կարևոր դերակատարությամբ: Հայաստանում նման իրավիճակ չի եղել, որ ԱԺ չորս կուսակցություն լինի գործող իշխանությանը դեմ: Այս իրավիճակում մեր դիրքորոշումը, մեր գործողությունները հնարավորություն են տալիս Հայաստանում ունենալ իսկապես կոալիցիա, քանի որ քվեարկությունները կայանում են 70-72 ձայնով և ՕԵԿ-ի դիրքորոշումը չափազանց կարևոր է:
-Հնարավո՞ր է ինչ-որ պահից ՕԵԿ-ը ստանձնի իշխանություն-ոչիշխանություն հարաբերություններում կամրջի դեր:
-Կամուրջ լինելու համար պիտի հասկանանք, թե հստակ ինչ օրակարգեր են առաջարկում չորս ուժերը: Մենք որպես իշխանություն գնում ենք մեր օրակարգով: ՕԵԿ-ը` որպես քաղաքական ուժ, երկրում բարեփոխումներ իրականացնելու ջատագով է եղած սահմանափակ հնարավորություններով: Թե որպես ՕԵԿ նախագահի, թե որպես ԱԽ քարտուղարի` բոլորն էլ մեր աշխատանքը տեսնում են: Հայաստանում Անվտանգության խորհուրդը ինստիտուցիոնալ առումով կայացած կառույց է, որ իր գործունեության շրջագծում ընդգրկում է մեր կյանքի բոլոր ոլորտներն ու միջազգային համագործակցությունը: ՕԵԿ-ը անցյալ տարի ճանաչվել է լավագույն խմբակցություն իր աշխատանքի` շրջանառության մեջ դրված օրինագծերի, քվեարկությունների ու քննարկումների շնորհիվ: Սա է ՕԵԿ-ի տեսլականը` շարունակել աշխատանքը բարեփոխումների համար, ունենալով ռեալ դերակատարություն իշխանության մեջ: Մենք հստակ պահում ենք մեր քաղաքական ուղեգիծը:
-Բայց երկրում չափազանց շատ խնդիրներ կան չլուծված:
-Իսկապես, երկրում կուտակված հին ու նոր խնդիրները շատ են, ուստի լուծումները ևս պետք է լինեն ավելի արագ ու նորարարական:
-Իսկ քաղաքական դաշտում ո՞րն է լուծումը:
-Սկսենք նրանից, որ քաղաքական դաշտում պետք է հստակություն լինի` իշխանություն և ընդդիմություն: Դասական ընդդիմությունը չի կարող հատվածային պայքար մղել: Դասական ընդդիմությունը հավաքական պայքար է կրում: Եթե այսօր քաղաքական դաշտում հստակ չէ իշխանություն-ընդդիմություն տարաբաժանումը, ապա տարբեր ոչ առողջ քաղաքական զարգացումների պատճառ է դառնում:
-Չե՞ք կարծում, որ քաղաքական դաշտի դասական ձևաչափի չգալու պատճառը ՀՀ երկրորդ նախագահն է, ակնհայտ է, որ նա անվերջ վերադարձի մեջ է` ոչ գալիս է, ոչ գնում, երբ որոշի գալ, պիտի որոշի` իբրև իշխանությո՞ւն, թե՞ ընդդիմություն` և ըստ այդ որոշման էլ ԲՀԿ-ն դուրս կգա իր այլընտրանքության վիճակից: Օրինաչա՞փ է, որ նախորդ երկու նախագահները պարբերաբար դիրքորոշումներով են հանդես գալիս:
-ՀՀ առաջին ու երկրորդ նախագահներն արտահայտում են իրենց դիրքորոշումները այն երկրի վերաբերյալ, որ տևական ժամանակ կառավարել են: Դա իրենց իրավունքն է: Ինչ վերաբերում է երկրորդ նախագահին, իսկապես, և ՀՅԴ-ն, և ԲՀԿ-ն համագործակցության պատմություն են ունեցել Ռոբերտ Քոչարյանի հետ, և ոչ ոք դա չի ժխտում: Ինչքանո՞վ է պայմանավորված Ռոբերտ Քոչարյանի ակտիվ վերադարձը ԲՀԿ-ի կամ ՀՅԴ-ի հետագա դիրքորոշումների հետ, դա ԲՀԿ-ի և ՀՅԴ-ի խնդիրն է, գլոբալ առումով որոշակիություն է անհրաժեշտ, և կարծում եմ, որ ժամանակի հետ նաև հստակություն կլինի: Իշխանության դեպքում ամեն ինչ հստակ է` արձանագրված կոալիցիոն փաստաթղթով և համատեղ շիտակ աշխատանքով: Որպես ՕԵԿ նախագահ, ԱԽ քարտուղար, որպես իշխանության առանցքային դեմքերից մեկը` ես հստակ ասում եմ իշխանության թիմի դիրքորոշումը պետության և իշխանության քաղաքական կուրսի հետ կապված: Վստահ եմ, որ նման հստակության անհրաժեշտություն կա նաև ընդդիմադիր դաշտում:

Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ